ما ایرانی‌ها، با شنیدن نام چنگیزخان مغول به یاد خونریزی‌ها و کشتار فجیع او در نیشابور می‌افتیم و او را پادشاهی خون‌خوار می‌خوانیم. باید گفت داستان چنگیزخان هنوز به پایان نرسیده است و محل مقبره او، چون راز سر به مهری باقی مانده است. مردم مغولستان احترام زیادی برای این پادشاه بی‌رحم قائل هستند و عقیده دارند چنگیزخان به میل خود خواسته است که مقبره‌اش مشخص نباشد، اما مورخان در طول زمان، به کشف مقبره چنگیزخان مغول علاقه‌مند بوده‌اند و اقداماتی هم داشته‌اند، اما درنهایت کوچک‌ترین اطلاعی از مقبره چنگیزخان مغول به دست نیاوردند. افسانه‌ها و قصه‌های زیادی درباره گور چنگیزخان مغول وجود دارد که در ادامه مطلب، تعدادی از آن‌ها را بازگو می‌کنیم.
محل دفن چنگیز خان مغول کجاست؟
همان‌طور که اشاره شد، جذابیت دفن چنگیزخان مغول چیزی است که مغول‌ها با خارجی‌ها به اشتراک نمی‌گذارند. برای آن‌ها چنگیزخان شخصیتی بسیار محترم است و به عقیده آن‌ها اگر خود خان بزرگ نمی‌خواست پیدا شود، پس باید به وصیت در حال مرگ او احترام گذاشت. نقل است چنگیزخان مدت‌ها قبل از مرگش آرزو داشت در یک قبر بی‌نشان در کوه‌های بورخان خلدون دفن شود. براساس تاریخ مخفی مغولان، چنگیزخان در حال شکار در نزدیکی کوه بورخان خلدون در کوه‌های خنتی سرزمین خود بود که زیر درختی به استراحت مشغول شد و زیبایی چشم‌انداز آنجا، او را چنان تحت تأثیر قرار داد که وصیت کرد در کوه دفن شود.
پس از مرگ چنگیزخان، سربازانش جنازه او را به سرزمین مادری‌اش بازگرداندند؛ جایی که مطابق وصیتش، در گوری بی‌نشان، مکانی در قلب کوه‌های بورخان خلدون به خاک سپرده شد. هیچ اثری از گور چنگیزخان مشخص نیست، نه مقبره، نه معبد و نه سنگ قبری و هیچ‌کس نمی‌داند مقبره چنگیزخان مغول کجاست. افسانه‌های بسیاری درباره مقبره چنگیزخان مغول نقل شده است. یکی از این داستان‌های باورنکردنی این است که می‌گویند هنگام دفن چنگیزخان مغول، چگونه سربازان، هر فرد و حیوانی را که در سفر از ینچوان با آن‌ها روبه‌رو می‌شدند، کشتند و پس از دفن مخفیانه، همه کسانی را که در مراسم تشییع جنازه شرکت کرده بودند قتل عام کردند تا محل دفن را مخفی نگه دارند. آن‌ها نیز به نوبه خود توسط گروه دیگری از سربازان کشته شدند که آن‌ها نیز به قتل رسیدند. نقل قول دیگری می‌گوید: وقتی او دفن شد، ارتش 1000 اسب را روی گور چنگیزخان عبور داد تا هرگونه اثری از مقبره چنگیزخان مغول را پنهان کند.
براساس گزارش دیگری، رودخانه‌ای به سمت قبر چنگیز خان مغول هدایت شد تا یافتن گور غیرممکن شود. جست‌وجو برای کشف مقبره چنگیزخان مغول در طول قرن‌ها ادامه داشته است. هنگامی که مارکوپولو در اواخر قرن سیزدهم به این منطقه سفر کرد، با پرس‌و‌جو از مردم مغولستان به نتیجه روشنی درباره گور چنگیز دست نیافت.
بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی پکن
نحوه مرگ چنگیزخان مغول
طبق مستندات تاریخی، اعتقاد بر این است که خان بزرگ در راه رسیدن به سلسله شیای غربی درگذشت و به سرزمین خود، استان خنتی فعلی منتقل شد. در راه سرزمین مادری نیز ژنرال‌هایش او را بدون مراسم دفن کرده‌اند. روایت دیگری می‌گوید، او در سال 1227 بر اثر جراحات ناشی از سقوط از اسب درگذشت، اما منابع دیگر، مالاریا را عامل مرگ او می‌دانند و عده‌ای معتقدند زخم تیر در زانویش او را تسلیم مرگ کرده است. یکی از گزارش‌های باورنکردنی این است که او هنگام تلاش برای زورگیری از یک شاهزاده خانم چینی به قتل رسیده است.
به قدرت رسیدن چنگیزخان مغول
چنگیزخان با جمع‌کردن بسیاری از قبایل کوچ‌نشین شمال شرق آسیا و اعلام حکمران جهانی مغول‌ها، حرکت مغول را آغاز و درنهایت اوراسیا را فتح کرد. پس از مرگ او، امپراتوری مغول به بزرگ‌ترین امپراتوری پیوسته در تاریخ تبدیل شد. او بخش بزرگی از آسیای مرکزی و چین را تحت فرمان خود درآورد و با جهش به قدرت رسید؛ درحالی‌که همه، نسبتاً با تاریخ چنگیزخان آشنا هستید، اما اطلاعات کافی درمورد جذاب‌ترین بخش زندگی او وجود ندارد. چنگیزخان بعد از 40 سالگی به این نام خوانده شد.
او شرق و غرب را به هم مرتبط کرد و به جاده ابریشم اجازه شکوفایی داد. حکومت او، مصونیت دیپلماتیک و آزادی مذهبی او زبانزد بود و در زمان او از پول کاغذی استفاده می‌کردند. چنگیزخان با جمع‌کردن بسیاری از قبایل کوچ‌نشین شمال شرق آسیا و اعلام حکمران جهانی مغول‌ها، حرکت مغول را آغاز کرد. او سعی کرد هرگز دشمنی را در عقب خود رها نکند. سال‌ها بعد، قبل از حمله به کشور چین، ابتدا مطمئن شد هیچ رهبر عشایری زنده نمی‌ماند تا از پشت به او خنجر بزند. نبوغ نظامی چنگیزخان می‌توانست او را با شرایط به‌سرعت در حال تغییر وفق دهد.
حمله چنگیزخان به ایران
چنگیزخان اغلب به پادشاهی‌های دیگر این فرصت را می‌داد که به‌طور مسالمت‌آمیز تسلیم حکومت مغول شوند، اما از فرونشاندن شمشیر روی هر جامعه‌ای که مقاومت می‌کرد، تردید و شکی نداشت. یکی از معروفترین لشکرکشی‌های انتقام‌جویانه او در سال 1219 و پس از شکستن معاهده شاه امپراتوری خوارزمی با مغول‌ها انجام شد. چنگیز به شاه پیشنهاد داد یک قرارداد تجاری ارزشمند برای مبادله کالا در امتداد جاده ابریشم داشته باشد، اما زمانی که اولین فرستادگان او به قتل رسیدند، خان خشمگین با آزادکردن نیروی کامل گروه‌های مغول خود در سرزمین‌های خوارزمی در ایران پاسخ کوبنده‌ای داد.
ظاهر و زندگی شخصی چنگیزخان مغول
هیچ تصویر واضحی از ظاهر او وجود ندارد و اطلاعات کمی درمورد زندگی یا ظاهر فیزیکی این شخصیت تأثیرگذار در دست است. هیچ پرتره یا مجسمه معاصری نیز از او باقی نمانده است و اطلاعات اندکی که مورخان در اختیار دارند، اغلب متناقض یا غیر قابل اعتماد است. بیشتر روایت‌ها، او را قد بلند و قوی با مو و ریشی بلند و پرپشت توصیف می‌کنند. شاید شگفت‌انگیزترین توصیف از زبان رشیدالدین وقایع‌نگار ایرانی قرن چهاردهم باشد که ادعا کرد چنگیز موهای قرمز و چشمان سبز دارد که البته این روایت مشکوک است.
بیشتر بخوانید: معروفترین رستوران ها و کافه ها در شانگهای
شخصیت چنگیزخان مغول
تا آنجا که می‌توان از منابع متفاوت استنباط کرد، چنگیزخان شخصیتی پیچیده داشت. او از قدرت بدنی بالایی، سرسختی در هدف و اراده‌ای شکست‌ناپذیر برخوردار بود. لجبازی نمی‌کرد و به نصیحت دیگران از جمله همسران و مادرش گوش می‌داد. او انعطاف‌پذیر، مکار و مغرور بود. با این توصیفات، او در تمام عمرش می‌توانست مردان وفادارانی را که مایل به خدمت به او بودند، همچنین کوچ‌نشینان و مردان متمدن از سراسر دنیا را جذب خود کند. شهرت او حتی توانست حکیم سالخورده دائوئیست را متقاعد کند تا چانگچون (کیو چوجی) در طول سفر به آسیا برای گفت‌وگو درمورد مسائل مذهبی با او همراه شود. او مردی انعطاف‌پذیر و سازگار بود که به یادگیری علاقه داشت.
موانع کشف مقبره چنگیزخان مغول
یکی از عواملی که یافتن مقبره چنگیز خان مغول را مشکل می‌کند، زمین مغولستان است. این کشور 7 برابر بزرگ‌تر از بریتانیای کبیر بوده که از بیابان‌های بزرگ و نسبتاً غیرقابل عبور تشکیل شده است و جمعیتی بالغ بر 3 میلیون نفر دارد. درواقع باید گفت یافتن مقبره گمشده چنگیزخان مغول در سرزمین وسیعی مانند مغولستان یافتن سوزن در انبار کاه است. عامل دیگری که مانع یافتن مقبره خان دشت وسیع مغولستان می‌شود، این است که مردم مغولستان با همه عشق و احترامی که به پادشاه فقید خود دارند، بر این باورند که با کشف مقبره چنگیزخان مغول، دنیا به پایان می‌رسد.
این عقیده به افسانه تیمور، پادشاه قرن چهاردهمی بازمی‌گردد که مقبره او توسط باستان‌شناسان شوروی در سال 1941 گشوده شد. تنها 2 روز پس از رونمایی از مقبره، عملیات بارباروسا با حمله نازی‌ها به اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد. گفته می‌شود خود استالین به این نفرین اعتقاد داشت و دستور داد بقایای تیمور را دوباره دفن کنند.
چهل میلیون انسان قربانی خون‌خواری چنگیز خان مغول شده‌اند
چنگیزخان مسئول مرگ 40 میلیون نفر بود. درحالی‌که نمی‌توان به‌طور قطعی گفت چند نفر در طول فتوحات مغول کشته شده‌اند، بسیاری از مورخان تعداد آن ها را حدود 40 میلیون نفر می‌دانند. سرشماری‌های قرون‌وسطی نشان می‌دهد جمعیت چین در زمان حیات خان 10 میلیون نفر کاهش یافت و محققان تخمین می‌زنند او احتمالاً سه چهارم کامل جمعیت امروزی ایران را در طول جنگ خود با امپراتوری خوارزمی کشته است. درمجموع، حملات مغول‌ها ممکن است کل جمعیت جهان را تا 11 درصد کاهش داده باشد.
بیشتر بخوانید: جالب ترین جشن ها و فستیوال های چین
ایجاد اولین سیستم پستی بین‌المللی
در کنار کمان و اسب، قوی‌ترین سلاح مغول، شبکه ارتباطی وسیع آن‌هاست. یکی از اولین احکام او به‌عنوان خان شامل تشکیل یک پیک سواری معروف به «یام» بود. این قطار سریع‌السیر قرون‌وسطایی شامل مجموعه‌ای منظم از پست‌خانه‌ها و ایستگاه‌های بین‌راهی بود که در سراسر امپراتوری قرار داشتند. سوارکاران رسمی با توقف برای استراحت یا سوارشدن به یک کوه تازه هر چند مایل، اغلب می‌توانند تا 200 مایل در روز سفر کنند. این سیستم به کالاها و اطلاعات اجازه می‌داد با سرعت بی‌سابقه‌ای سفر کنند.
به لطف یام، چنگیزخان به‌راحتی می‌توانست از تحولات نظامی و سیاسی مطلع شود و ارتباط خود را با شبکه گسترده جاسوسان و پیشاهنگان خود حفظ کند. یام همچنین در طول سفر به محافظت از مقامات و بازرگانان خارجی کمک می‌کرد. در سال‌های بعد، این سرویس توسط افرادی مانند مارکوپولو و جان پلانو کارپینی استفاده شد. اکنون بعد از 800 سال هیچ نشانه‌ای از مقبره چنگیزخان مغول به دست نیامده است. به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین معمای دنیا، یعنی کشف مقبره چنگیزخان مغول تا ابد حل نخواهد شد.
قبر چنگیزخان؛ آرامگاهی که وجود ندارد
همان‌طور که دیدید، مقبره این شخصیت تاریخی همچون زندگی‌اش رازآلود باقی مانده است. شاید قبر او در مغولستان باشد و افراد زیادی بدون اطلاع از قبر چنگیزخان، هر روز در اطراف مقبره‌اش پرسه بزنند. مردم مغولستان به قدری برای چنگیزخان احترام قائل‌اند که مجسمه بسیار بزرگی در یکی از اصلی‌ترین میادین شهر به یادش ساخته‌اند. شاید مغولستان به اندازه تور پاریس یا دیگر کشورهای اروپایی پرطرفدار نباشد، اما دیدنی‌های این کشور هنوز هم روح چنگیزخان را در خود حفظ کرده‌اند و مقصدی خاص برای گشت‌وگذار به حساب می‌آیند.
متن دیدگاه
نظرات